رژيم سياسي در هر جامعه اي ، ميوه اي است بر درخت فرهنگ آن جامعه. اين درخت ،  هم ميوه تلخ مي دهد هم شيرين. در باره ي تمدن ملت ايران از دير باز تاريخ، بسيار شنيده ايم و خوانده ايم. شنيده ها و خوانده ها اغلب شكوه تمدن ايراني را باز مي تابانند. از همين روي فراوانند كساني كه بربستر خيال همان شكوه، لميده اند و در ترازوي داشته ها و خواسته ها ، همواره داشته هاي فرسوده و زنگار بسته ي پيشينيان را بر ويترين موزه ي خيال مي نشانند و خواسته هاي ضروري و گزيرناپذير امروز را به حساب نمي آورند. 

   فرهنگ اما حكايتي ديگر دارد. فرهنگ را جامعه مي سازد، جامعه، در مفهوم كلي مشتمل بر همه كساني است كه در قلمرو سرزميني خاص زيست مي كنند، با يكديگر تعامل دارند،برهم اثر مي گذارند واز هم اثر مي پذيرند. در نتيجه ي اين كنش ها و واكنش ها، گفتارها، نوشتارها وكردارها، فرهنگ پديد مي آيد. تاثير و تاثر فرهنگي محدود به محيط سرزميني نيست، توليدات فرهنگي بيگانگان نيز خواسته و ناخواسته به درون فرهنگ بومي و ملي نفوذ كرده يا از آن متاثر مي شود.

در اين ميان، اثر نخبگان بر فرهنگ، خاص است. آنها الگوهاي اصلي رفتاري وگفتاري در جامعه هستند. از همين رو مسووليت آنان ويژه است. نخبگان خود دو دسته اند. (نخبگان علمي يا فكري) و (نخبگان اجرايي يا ابزاري). براستي امروز نخبگان، اعم از علمي و ابزاري چه برفرهنگ ما مي بارند؟ باران لطف يا آتشفشان خشم؟  زلال شفقت يا مذاب نامهرباني؟ شكوه ادب يا ستوه بي ادبي؟

  واژگاني كه بين مردم دست به دست ميشود نشانگرسطح و كيفيت مراودات است. در محيط هاي خانوادگي ، در محيط هاي اجتماعي و در محيط هاي اداري. بسامد واژگان نرم ولطيف، واژگان خشونت بار، واژگان آكنده از مهر يا خالي از لطف، واژگان سرشار از انديشه و احساس يا  بيرون از خرد وعاطفه، واژگاني كه با تكيه بر نردبان ادب انسان را پله پله تا ملاقات خدا مي برد يا واژگاني كه با واژگوني در سراشيبي بي ادبي انسان را در دور دست هاي اخلاق مي نشاند.

  از همين زاويه ، راستگويي ودروغ، يكرنگي و دورويي،  صلابت و چاپلوسي، وفاداري و خيانت، امانت داري و دزدي وهمه ي فضايل و رذايلي كه در دو سوي رفتار فرهنگي مردم جامعه اي در جريان اند سطح وكيفيت فرهنگي آن مردم را مي نماياند. مقامات و مسوولان در هرجامعه اي از دل همان جامعه بركشيده مي شوند ولاجرم، آنان نيزپژواك صدا وبازتاب سيماي فرهنگي جامعه ي برآمده از آنند.

 مساله اينجاست كه آيا با وضعيت موصوف، جامعه محكوم است همواره در دور باطل رفتار مردم و نخبگان متوقف باشد يا خير. پاسخ اين پرسش با نگاهي به جوامع پويا و توسعه يافته ونوگرا معلوم مي گردد. انسان جوياي رشد از هر شرايط و موقعيتي براي خود فرصتي نو مي سازد تا به بلنداي بزرگي صعود كند.اين امر تحقق نمي يابد مگر با تقويت روحيات مدني وكمال جويانه اي كه در يك ساختار مدني پويا و رو به رشد پديد مي آيد.

 جامعه بدوي رها شده به حال خود، زمينه و دليل و انگيزه ولاجرم فرصتي براي رشد نخواهد داشت. در چنين جامعه اي به جاي سازندگي خرابي، به جاي ادب و اخلاق بي ادبي و بد اخلاقي، وبه  جاي فضايل، رذايل قد مي كشند. اما جامعه مدني بالنده و قانونمند و اخلاق گرا، مردمانش را از نردبان ادب و اخلاق و قانون به آسمان شكوفايي و سازندگي و انضباط مي برد. وناگزير از دل اين جامعه، نخبگاني بر مي آيند خردمند و دادگستر و زلال و پارسا و پاكدست كه پيوسته اين فضايل را توليد و بازتوليد كرده وچرخ جامعه را در چرخه اي مطلوب قرار مي دهند.

نتيجه آنكه مردم ومسوولان هر جامعه بايد مدام خود را در آستانه ي دو انتظارمتقابل قراردهند. 1- انتظاركار 2- انتظار پاسخ. براين اساس مردم بايد پيوسته خود را به التزام قانون و اخلاق و خرد بيارايند تا در برابر حكومت و قانون پاسخ شايسته داشته باشند. مسوولان نيز بايد مدام خود را به زيور انديشه وعدالت و اخلاق و خدمت بيارايند تا در مقابل قانون و مردم پاسخي در خور داشته باشند. دو آراستگي در دو سو كه جامعه اي پاكيزه و رشد يافته را  به معرض نمايش مي گذارد.

اينجاست كه مي گويند: رژيم هاي سياسي ميوه هايي بر درخت فرهنگ هر جامعه هستند. جامعه بايد با وسواس در انديشه ورزي و اخلاق و پايبندي به قانون به استحكام و صلابت برسد. آنگاه كه درختي تناور و مثمر شد زمامداراني رشيد و پارسا وخردمند و دادگر و اخلاقمند را بر شاخه هايش خواهد نشاند. جامعه ي مدني قانونگرا همان درختي است كه ميوه هاي دلچسب از آن مي آويزد و كام مردمانش را شيرين مي سازد.